مزار سلطانی بیدخت کجاست؟ 🌏| آدرس دقیق | تاریخچه | بخش ها | جاهای دیدنی | عکس

ما در مقاله های قبل به معرفی اینکه گناباد کجاست؟ پرداختیم در این مقاله به یکی از جاهای دیدنی گناباد می پردازیم. مزار سلطانی بیدخت یکی از جاذبه‌ های دیدنی گناباد در استان خراسان رضوی است. این مزار که محل دفن چند تن از قطب‌ های سلسله نعمت‌ اللهی است، برای پیروان این فرقه مکانی مقدس به شمار می‌آید. زیارتگاه سلطانی از بخش‌ های مختلفی تشکیل شده و با نام «بقعه سلطانی» نیز شناخته می‌شود. آنچه این بقعه را به‌طور ویژه متمایز می‌کند، وجود چهار صحن وسیع و سنگ‌ فرش، کاشی‌ های فیروزه‌ ای و نفیس، طرح‌ های اسلیمی زیبا و رنگ غالب آبی آن است.

🌏 مزار سلطانی بیدخت کجاست؟

مزار سلطانی بیدخت از جاذبه‌ های مشهور شهر بیدخت است که در فاصله پنج کیلومتری غرب شهر گناباد قرار دارد.

📍 آدرس و ساعت بازید از مزار سلطانی بیدخت:

1. آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان گناباد، شهر بیدخت
2. ساعت بازدید: ۸ تا ۲۲

📖 معرفی مزار سلطانی بیدخت

این مزار یکی از جاهای دیدنی شهر بیدخت و گناباد است. مزار سلطانی مجموعه‌ ای از چند بناست که با بقعه گنبددار خود، دیوارهای سفید، گنبد و مناره‌ های کاشی‌ کاری فیروزه‌ای رنگ، همانند نگینی در شهر بیدخت می‌درخشد.

شهر زیبای بیدخت به‌دلیل وجود بقعه سلطانی، هر ساله در مناسبت‌ های گوناگون، پیروان سلسله نعمت‌ اللهی گنابادی و دراویش پیرو مجذوب‌ علیشاه را برای زیارت جذب می‌کند. طبق اعلام رسمی در سال ۱۳۸۴، بیدخت بعد از مشهد، یکی از شلوغ‌ ترین و پر بازدیدترین شهرهای استان خراسان رضوی است.

📝 مزار سلطانی بیدخت، آرامگاه ملاسلطان محمد بیدختی

مزار سلطانی بیدخت متعلق به ملاسلطان محمد بیدختی گنابادی، ملقب به «سلطان علیشاه» است. او از عرفا و مفسران برجسته قرآن در قرن سیزدهم هجری قمری و سی‌ و چهارمین قطب سلسله نعمت‌اللهی بود. اثر برجسته او، کتاب «تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده»، به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد علمی‌ اش شناخته می‌شود. سلطان محمد در سال ۱۲۵۱ هجری قمری به دنیا آمد. او در سه سالگی پدرش، ملاحیدر، را از دست داد و تا سن ۶ سالگی تحت سرپرستی مادرش بزرگ شد. سپس به مکتب‌ خانه رفت و به دلیل استعداد فوق‌العاده‌اش، در مدت ۶ ماه شروع به قرائت قرآن و کتب کرد. با این حال، به دلیل مشکلات مالی، تحصیل را ترک کرد و مشغول به کار شد.

او بعدها به گناباد رفت و در آنجا علوم دینی مانند فقه، کلام و حکمت را آموخت و به شهرت رسید. سپس به شهر مشهد رفت و در مدرسه میرزا جعفر به تحصیل علوم فقه، تفسیر و رجال ادامه داد. او همچنین در محضر ملاهادی سبزواری، حکمت مشاء و اشراق را فرا گرفت و در این علوم سرآمد شد. برای تکمیل علوم دینی، ملاسلطان محمد به عتبات رفت و پس از بازگشت به ایران، مجلس درسی در تهران تشکیل داد. استقبال گسترده طلاب از درس‌ های او، حسادت مدرسان دیگر را برانگیخت و او را به بابی‌گری متهم و مجبور به ترک تهران کردند.

پس از ملاقات با سعادت علیشاه و تحت تأثیر علم فراوان او، ملاسلطان محمد در حلقه مریدان او درآمد. پس از مرگ سعادت علیشاه، ملاسلطان محمد به عنوان جانشین او در سلسله نعمت‌اللهی شناخته شد. در سال‌ های پایانی عمرش در گناباد، به تدریس و جذب مریدان مشغول بود. در نهایت، به‌دلیل افزایش تعداد مریدان و حسادت دشمنان فرقه، زمانی که در باغچه خانه مشغول وضو بود، به او حمله کردند و او را به شهادت رساندند.

📓 تاریخچه مزار سلطانی بیدخت

مزار سلطانی بیدخت، یک کانون معنوی و فعال تصوف در ایران است. این مجموعه به همت قطب‌های فرقه نعمت‌اللهی ساخته شد تا یاد و خاطره این بزرگان و اطلاعات مربوط به سلسله نعمت‌اللهی در ذهن پیروان تصوف حفظ شود. مکانی که مزار سلطانی بر روی آن بنا شده، در زمان تشییع سلطان علیشاه یک تپه مرتفع و خالی از ساختمان در کنار قبرستان بیدخت بود.

نورعلیشاه، جانشین سلطان علیشاه، تپه را تسطیح کرد و محل تسطیح‌ شده که مقبره در وسط آن قرار دارد، به «صحن بالا» معروف شد. نورعلیشاه ابتدا اتاقی موقت بر روی مزار سلطان علیشاه ساخت و سپس دیوارهای مستحکمی با راهروهای بزرگ اطراف آن بنا کرد. او همچنین حسینه‌ ای کوچک به‌شکل چهارطاقی در ضلع غربی صحن و رباطی برای اسکان زائران در بخش شمال غربی ساخت؛ اما قبل از پایان یافتن ساخت و ساز، در سال ۱۳۳۷ هجری قمری درگذشت.

پس از نورعلیشاه، فرزند و جانشین او، مشهور به صالح علیشاه، ساخت مزار سلطانی بیدخت را به پایان رساند. در این دوره، گنبد مقبره و گلدسته‌های آن ساخته شدند. در کنار ملاسلطان محمد بیدختی معروف به «سلطان علیشاه»، سه تن دیگر از اخلاف او نیز دفن شده‌اند که شامل شیخ محمد حسن بیدختی گنابادی معروف به «صالح‌علیشاه»، سلطان حسین تابنده معروف به «رضاعلیشاه» و علی تابنده ملقب به «محبوب‌علیشاه» هستند. این چهار نفر از معروف‌ترین قطب‌های سلسله دراویش گنابادی محسوب می‌شوند و هر یک در دوره‌های تاریخی مختلف زندگی کرده‌اند.

✔️ شرایط بازدید از مزار سلطانی بیدخت

بازدید از مزار سلطانی بیدخت و بخش‌ های مختلف آن برای عموم آزاد است. بیشتر بازدیدکنندگان این بقعه، پیروان فرقه نعمت‌اللهی هستند که برای زیارت بزرگان فرقه دراویش گنابادی به این مکان می‌آیند. بازدید از مجموعه هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب امکان‌پذیر است و بازدید از تمامی قسمت‌ها حدود یک ساعت زمان می‌برد.

🏛️ بخش‌ های مختلف مزار سلطانی بیدخت

مجموعه وسیع مزار سلطانی شامل بقعه، اتاق‌ های پذیرایی زائران، حسینیه و کتابخانه است. ساختمان بقعه در وسط مجموعه قرار دارد و داخل آن مربعی شکل به ابعاد هشت در هشت متر و ارتفاع سقف حدود ۱۴ متر است. سقف بنا از زیباترین بخش‌های بقعه محسوب می‌شود و با آینه‌کاری‌ های جذاب تزیین شده است. اسامی ائمه اطهار و اولیا با خط ثلث و طلاکاری روی کاشی‌های درون بقعه حک شده‌اند. بقعه دارای چهار در نفیس منبت‌کاری شده از چوب گردو و شمشاد است که هر یک از درها ۲.۵ متر عرض و حدود سه متر ارتفاع دارند.

مزار سلطانی سه صحن بزرگ و متصل به هم دارد. صحن بالایی به نام «صحن کوثر» شناخته می‌شود که دارای حوضی به نام «حوض کوثر» است. آب این حوض از قنات بیدخت تأمین می‌شود و به صحن مزار وارد می‌گردد. صحن پایینی نسبت به صحن دیگر ارتفاع کمتری دارد و دارای حوض و اتاق‌هایی برای اقامت پیروان فرقه است. صحن فردوس در پشت حسینیه و در ضلع غربی قرار دارد و به‌عنوان حیاط تکیه محسوب می‌شود.

در ضلع غربی بنا مهمان‌خانه‌ای وجود دارد که برای مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شود اتاق‌هایی در صحن وسط و اطراف بنا برای اسکان زائران در نظر گرفته شده‌اند. اتاق اجتماعات در وسط صحن قرار دارد و دو طرف آن، سراچه‌های کوچکی با سه یا چهار اتاق قرار دارند که درب آن‌ها به صحن باز می‌شود. در سال‌های اخیر، کتابخانه‌ای به نام کتابخانه سلطانی در کنار مزار سلطانی افتتاح شده است.

🌋 دیدنی‌ های اطراف مزار سلطانی بیدخت

روستای ریاب

روستای ریاب یکی از روستاهای هدف گردشگری استان خراسان رضوی است که در غرب شهر گناباد قرار دارد. قدمت بناهای موجود در این روستا به دوره‌های صفویه و قاجار می‌رسد. در بافت تاریخی ریاب، خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی، آب‌انبارها، بادگیرها و برج و باروهای دیدنی وجود دارد. مقبره ابومنصور ریابی، موسس سلسله سلجوقیان، نیز در این روستا قرار دارد.

📍 آدرس روستای ریاب: شهرستان گناباد، پنج کیلومتری غرب شهر گناباد

مسجد جامع بیدخت

مسجد جامع بیدخت در شمال شهر بیدخت قرار دارد و بنای اصلی آن مربوط به دوره زندیه است. بالای محراب مسجد، کتیبه‌ای قرار دارد که تاریخ اتمام ساخت بنا روی آن نوشته شده و بنا به کوشش محمدعلی زنگویی و با همراهی محمدامیر خانکی در سال ۱۲۰۴ بازسازی شد. مسجد جامع بیدخت به‌همراه دو حمام مردانه و زنانه، حسینیه و یک مدرسه علمیه توسط حاج عبدالباقی در مظهر قنات بیدخت ساخته شد.

📍 آدرس مسجد جامع بیدخت: بیدخت، بلوار طالقانی، خیابان جمهوری اسلامی

قلعه دختر شوراب

قلعه دختر در روستای شوراب و در بالای یک کوه مرتفع قرار دارد. سبک ساخت این قلعه شباهت زیادی به قلعه‌های اسماعیلیه دارد. در قلعه، سوراخ‌ هایی برای راه مخفی و اتاق جلسات که پایین‌تر از بنای قلعه قرار داشت، وجود داشت. این قلعه سنگی به قلعه ناهید نیز شهرت دارد و به الهه آناهیتا نسبت داده می‌شود. قلعه دختر سه فضای معماری برآمده دارد که از شرق به غرب گسترش یافته‌اند. بخش تحتانی قلعه که مدخل بنا محسوب می‌شود، رشته بلندی از دالان‌های مسقف با دیوارهای عریض دارد. قسمت بالایی بنا به تالار و اتاق‌های وسیع و بخش دیگر آن به برج‌های مدور اختصاص دارد. برخی معتقدند که اصل بنای قلعه به دوره ساسانی مربوط می‌شود و در زمان اسماعیلیان بازسازی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

📍 آدرس قلعه دختر شوراب: شهرستان گناباد، ۱۰ کیلومتری شمال شرق بیدخت، روستای شوراب

یخدان کوثر بیدخت

یخدان کوثر در چهار کیلومتری شمال شرق بیدخت و در مجاورت روستایی متروکه قرار دارد. این یخچال جزو یخدان‌ های گنبددار با دیوار سایه‌انداز است. مخزن این نوع یخدان‌ها مخروطی شکل و مقاوم در برابر نور خورشید است و آب را از گرما و حرارت حفظ می‌کند. در میانه مخزن یخدان، چاه کوچکی ساخته شده است که آب حاصل از ذوب یخ‌ها در آن جمع می‌شود. گنبد یخدان برای تهویه مناسب هوا بلند ساخته شده و در نوک آن روزنه‌ای برای تخلیه گرما وجود دارد.

📍 آدرس یخدان کوثر بیدخت: گناباد، چهار کیلومتری بیدخت، یخدان کوثر

قنات قصبه

قنات قصبه یکی از مشهورترین دیدنی‌های گناباد است که به‌عنوان قدیمی‌ ترین و عمیق‌ ترین کاریز دنیا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. قنات قصبه با بیش از ۳۳ کیلومتر طول، از دو رشته اصلی و شش شاخه فرعی تشکیل شده است و مادرچاه آن در دامنه شمالی سیاه‌کوه قرار دارد. محل بازدید این شاهکار آبی در جنوب محله قصبه است.

📍 آدرس قنات قصبه: شهرستان گناباد، جنوب شهر گناباد، محله قصبه