رباط جام کجاست؟ 🌏| معرفی کامل ✔️| تاریخچه 🧾| معماری 🎨| عکس 📸

شهرستان تربت جام از روزگاران کهن جایگاه ویژه‌ای در تاریخ، هنر، عرفان و ادبیات ایران داشته است. موقعیت جغرافیایی خاص این منطقه که در مسیر جاده ابریشم و شاه‌راه هرات به نیشابور قرار دارد، همواره تحت‌تاثیر این دو پایتخت هنری و فرهنگی ایران بوده است. این شهر در طول دوران با نام‌هایی چون زام، زاب، بوژگان، پوچگان، جام و تربت جام شناخته شده است. بوژگان، مرکز این ناحیه تا قرون سوم و چهارم هجری شمسی بود و زادگاه بزرگانی چون ابوالوفاء بوژگانی (بنیان‌گذار هندسه کروی و محاسب واریاسیون مدار ماه) و خواجه ابوذر بوژگانی (اولین شاعر شعر عرفانی در زبان فارسی) بوده است.

در قرن پنجم و ششم هجری به‌واسطه حضور و مدفن شیخ‌الاسلام احمد جامی، نام این شهر به تربت جام تغییر پیدا کرد و به تدریج محوطه تاریخی بوژگان مرکزیت خود را از دست داد. شهرستان تربت جام در استان خراسان رضوی دارای جاذبه‌های گردشگری تاریخی و مذهبی بسیاری است. از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی تربت جام در مرکز شهر می‌توان به رباط جام اشاره کرد.

📖 درباره رباط جام

رباط به ساختمان‌های کنار راه و به‌ویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق می‌شود. این بناها علاوه بر حوض و آب‌انبار، دارای اتاق‌های متعددی هستند که گرداگرد حیاطی را فرا گرفته و مسافران می‌توانند یک یا چند شب را در آن‌ها بگذرانند. واژه رباط از زمان‌های بسیار کهن به زبان عربی وارد شده و حتی از آن فعل نیز ساخته‌اند. رباط به‌معنای منزل گرفتن و آسودن در میان راه به کار می‌رفته و شاید برخلاف آنچه در ابتدا به نظر می‌آید، واژه ربط و ارتباط هم از همین واژه آمده است و نه اینکه رباط مشتق از ربط باشد.

در گذشته، به‌ویژه در دوران اسلامی، رباط‌ها در مسیرهای اصلی با فواصل معینی به‌عنوان تاسیسات بین‌راهی ساخته می‌شدند. این رباط‌ها در حقیقت حکم کاروانسرا برای استراحت مسافران بین‌راهی داشتند. معمولاً برای رفع مشکل آب، این رباط‌ها را در کنار روستاها یا چشمه‌ها بنا می‌کردند و در کنار آن‌ها آب‌انبارهایی نیز برای ذخیره آب احداث می‌کردند. رباط‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از ویژگی‌های معماری آن مناطق تاثیر می‌گرفتند. در تربت جام نیز به‌دلیل فاصله مناطق مسکونی، رباط‌های بسیاری در گذشته ساخته شده‌اند که رباط تربت جام یادگاری از میان آن‌ها است. این بنای تاریخی اکنون از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی محسوب می‌شود.

🌏 رباط جام کجاست؟

رباط جام در استان خراسان رضوی، سمت جنوبی خیابان کوثری شهر تربت جام قرار دارد.

📍 آدرس رباط جام:  استان خراسان رضوی، تربت جام، بلوار امام خمینی، خ. بهشتی، خ. کوثری

🎨 معماری رباط جام

این مکان به‌ صورت یک بنای چهار ایوانی ساخته شده است ورودی کنونی آن به‌سمت شمال باز می‌شود، اما احتمالاً درگاه جدیدی در آن تعبیه شده است. با توجه به سبک معماری این بنا، می‌توان آن را به دوران تیموریان نسبت داد. فضای ورودی رباط به یک هشتی منتهی می‌شود و ایوان‌های شمالی و جنوبی آن به فضایی وسیع می‌رسند که این فضاها به کمک پایه‌های آجری به چشمه‌تاق‌ها تبدیل شده‌اند. نمای بیرونی رباط با برج‌ هایی در گوشه‌ها محصور شده است که این برج‌ها نقش پشتیبان دیوارها را ایفا می‌کنند.

فضاهای داخلی بنا شامل ایوان‌ها و ایوانچه‌هایی است که هر یک به حجره‌ای منتهی می‌شود. در پشت حجره‌ها دالان‌های طولانی وجود داشته که برای نگه‌داری چهارپایان به کار می‌رفته است. مصالح ساختمانی رباط شامل آجر و گچ است.

یکی از بخش‌های مهم این بنا فضای شاه‌نشین است که در بخش فوقانی هشتی ورودی غربی با پوشش گنبد عرقچین و تزیینات کاربندی ساخته شده است. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی بنا دارای سه برج است. این اثر تاریخی در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.